Forfattar: Helge Rykkja

Den 17. mai 2020 blir noko for seg sjølv. Feiringa skil seg ut dette året. Fridomen er noko ekstra med 75 ÅR etter 1945. Samstundes kjem det for verda vår noko anna til. Det er blitt koronatider og smittevern. Eg siterer frå nettet det som gjeld smitte i år. For mai:

“Enkelt forklart blir det fra 7. mai lov til å samles opp mot 50 personer på et offentlig sted, så lenge man kan holde én meters avstand og en «ansvarlig arrangør» står bak”.

Litt meir utdjupa: “Både kinoer, restauranter, konferanselokaler, selskapslokaler og konsertlokaler regnes som offentlige steder. Dermed kan disse stedene gradvis åpnes opp igjen for grupper på opptil 50 personer – noe som får næringsminister Iselin Nybø (V) til å juble.” Ferdig med sitat så langt.

Eg lar dette biletet frå NTB vere symbolet på feiring med avstand.

Vel, Ivar Aasen hadde sans for nasjonen. Og Vestlandet fekk sin eigen nasjonalsong som blir sunge ofte på den kanten. Ved alle festlege høve. Særleg på småstadene. Første strofa er slik (og du kan songen vidare utan å bla i bok):

Mellom bakkar og berg utmed havet
heve nordmannen fenge sin heim,
der han sjølv heve tuftene grave 
og sett sjølv sine hus oppå deim.

I går var fridomsdagen. Den 8. mai. Året 1945 tok verdskrigen slutt i Europa. Fredsslutninga skjedde på datoen 8. mai. Vi feirar også eit jubileum no. Nett i år var det 75 år sidan krigen tok slutt, Noreg blei atter fritt. Hitlers okkupasjon av Noreg var over. JA. Feiringa i 1945 var kjempesvær.

Ja, det gjer. Framleis finst tidsvitne som var unge, svært unge, under okkupasjonen. Men det er blitt tynt i rekkjene av vitne etter kvart som dei siste åra har rulla og gått.

Personleg blei eg fødd midt i den andre verdskrigen. Og familien min hadde urolege år under krigen og flytta fleire gonger.

Eg leitar etter eit dikt. Tenkjer på Inger Hagerup. De brente våre gårder. De drepte våre menn. (Ein del av diktet.) Dette skreiv ho under krigen ho. Og først var vel diktet ei god stund anonymt for folket og for fienden. Men det blei heilt klårt først ETTER krigen kven som hadde skrive det. Så vidt eg hugsar – her som eg skriv. Etter krigen sto både Inger Hagerup og kommunistpartiet sterkt.

https://www.arkivverket.no/utforsk-arkivene/andre-verdenskrig/fredstid/jubel-og-glede-da-freden-kom-til-bergen

Vi har fått unna operasjon løvsprett og dei mest kjølege nettene her sørpå. Dei siste dagane har ei kvit katte vore innom på kikk. Plena på baksida av huset vårt har vakse høg nok til den faste grasklipparen Ein einsleg dag slik som i dag, 6. spril, skal visst lufttemperaturen komme opp i 19 pluss. Likevel er det noko som held oss nede: Over det heile landskapet og husa med folka og forretningane ligg koronakrisa og dei alltid nødvendige reglane og smitteverna.

Eg plar sitere versliner som passar for tilfellet. Iallfall fell augo mine på Arvid Torgeir Lie sitt dikt SOL I MOSS. (Det er sitert etter boka BY DIKT – gjeve ut på Bokklubbens Lyrikkvenner i 1980.)

Strykarar kjem ut av vindauget
hos Emma i Moss,
ut i solvarmen, ut til blomster og tre.
Hos den vaksne Emma.


Gata svingar der ho bur,
eg svingar der ho bur.
Og gatesteinane er tallrike
som strøk på fiolinane.


Eg spelar fiolin forbi med mine sko,
i den lystige by,
i den høge sol.

Det blir 1. mai også i år. Kvifor ikkje det? Koronaen kan ikkje stoppe det. Sjå annonser og oppslag og ikkje minst på nettet.

Dagen er her. Vi skal ta vare på og utvikle arbeidarrørsla sine mål og tradisjonar. Fagrørsla sine mange pluss nye krav sikrar demokratiet og framtida for menneskeslekta. Det er ein kamp mot vanen og den store pengemakta. Feiringa av dagen 1. mai dreg dette fram, tar tar den altfor store pengemakta fram i lyset.

Eg våger eit dikt av Rudolf Nilsen her, det er sosialistane i landet sin eigen kjære poet eg vil bruke. Frå diktet HVERDAGEN bruker eg enkelt dei to første strofene (av i alt fire strofer):

Noe er verst å bære
hverdagens langsomme strid,
alle de like, lunkne timer
som bare er rinnende tid.


Aldri å løpe for livet
i snerrende kuleregn,
aldri få prente på fiendens panne
sin støvlehæls halvmånetegn.


(…)


*

No kjenner eg meg straks betre. For meg er dagen redda. Mange kan kanskje framhaldet av dette diktet?

Ps:

Døme på krav (i Oslo):

Vi krever klimajobbar og aktiv næringspolitikk

Kamp for fast arbeid. Forby bemanningsbransjen

Nei! til dugnad på jobb – Ja! til hele og faste stillinger

Oslo tingrett har gjeve klårsignal til riving av Y-blokka. Den som framleis ligg i regjeringskvartalet. Ho er sterkt truga. Motstanden mot riving er der framleis. Kva er Y-blokka? Blokka er ei stor, men heller låg bygning. Y-blokka er ei sjeldan arkitektonisk og kunstnarleg perle, som først og fremst skil seg klårt ut frå den stadig aukande trenden av høghus i hovudstaden vår, alle dei mange firkanta høghusa. Treng eg å seie meir? Etter planen skal rivinga starte i april. No skriv vi 11. april. Og elles er det for tida koronatid.

Det er Statsbygg som vil gjere rivinga. Kor sterkt står verning av kulturminne i landet vårt. Kulturminne må gjelde både ørsmå detaljar og omfangsrike skattar. Det har vi råd til å stå på for. Landet har alt i alt svært store areal å ta av til nybyggjing. Korfor rive ein kulturskatt?

Eit dikt til Y-blokka? Finst det? Det gjer det nok. Og kva med eit sitat av Pablo Picasso. I følgje nettstaden med det nokså lange namnet “Sitater. nyttiginfo.no” skal Picasso ha sagt (publisert av nettstaden 31.03.2017):

“Alle barn er kunstnere. Utfordringen er å klare å forbli det når man vokser opp.”

Det er blitt skogbrannfare. Aldri har eg sett så mykje ærfugl på sjøen som i desse vårdagane. Det kan vi berre notere! No for tida er fjæra lang og havnivået lågt. Og vi hugsar vel framleis godt den springfloa over alle mål som var i vinter. Ikkje minst var det bryggene i Bergen som hadde det tøft.

Vi er komne langt ute i mars månad og nærmar oss april 2020. Tida går ikkje så fort. Det blir lyngbrannfare. Coronaviruset si soge er den viktigaste. Verda har stansa.

Utsiktene til endring er ikkje veldig klåre. Men heile samfunnet er iallfall på vent eller blitt noko på sparebluss. Det vil seie at ein til dømes kan få gå lange turar om ein ikkje er for nær andre folk som er ute. Mange kommuniserer no stort sett ved hjelp av ein telefon og tar sosiale media til hjelp, kommuniserer berre mindre utanom det.

Eg prøver eit satirisk dikt no, frå “Satirens tid” av Annie Riis (ho fødd 1927). Ho gjekk nyleg bort no, og vi treng å minnest hennar feminisme. Diktet heiter Nok er nok

 Da hun ble enke for annen gang
 trakk hun ut kontakten på TV-apparatet
 en gang for alle
 og la den store hekleduken over.
 
 Mannfolk hadde hun sett nok av.  

Diktet er svært konsentrert og mangetydig – og likevel lite til å misforstå.

Det meste handlar no heile tida om coronaviruset, fordi viruset veltar samfunnsmaskineriet internasjonalt og held menneske bundne i passivitet og venting. Her i Noreg går den forholdsvis rike staten inn og bergar næringslivet først og fremst. Dette med jobbane blir så omfattande eit problem, same kva, at eg strevar med å kommentere. Eg kjem tilbake til meir når eg får tenkt meg om enda meire enn eg har gjort.

Regjeringa gjekk veldig seint på banen med tiltak, slik at Noreg kom i bakleksa. Det er ein annan ting. Men no må vel regjeringa iallfall utføre det som Stortinget ønsker, der regjeringa er i mindretal. Når statsminister Erna Solberg frå Høgre snakkar, er det først og fremst næringslivet ho har i tankane, merkar ein, og i mindre grad jobbane til folk – og folk flest sine interesser. Dette skal vi følgje nært.

…

Nordahl Griegs dikt “Kongen” byrjar på dette viset. Neddempa, følt. Corona tyder krone. Dvs. noko kongeleg.

Slik vil Kongen leve for oss:
 
Ved en sølvblek bjørkestamme,
mot en naken vårskogs mørke,
står han ensom med sin sønn.
Tyske bombefly er over.
 
Slitets tunge, trette furer
i hans ansikt er hans egne.
Smerten i det gjelder andre.
Slik må fredens ansikt være,
grått og dradd av nattevåk,
jaget, pint, forhånt av voldsmakt,
men allikevel med styrken
til å lide med alt liv. 

****

Tillegg: For den som trudde at coronavirusepidemien var lik andre epidemiar, så har soga tatt ein ironisk vri. Dertil kom andre krisar, for oss, både samstundes og oppå. For oss i Noreg. Alt er endra.

KA-Rollag blei ei outsourca hjørnesteinsbedrift i Numedal. Produserte bildelar for Kongsberg Automotive

Gunvor Nervold Antonsen skreiv skreiv bok om det. Bok med både dikttekst og fotodokumentar. Ho skreiv m.a dette om folka, sitert og tatt frå boka Vi er margen:

 Vi er her
 i mannetimene
 sammen med maskinene
 vi holder i gang
 
 Vi er menneskene
 som holder maskinene i gang

 Vi er lønnsomme
 hvis du regner med oss