Foto: Jo Michael
Det kan vere teikn på mogne tankar når folk har eit presist sjølvsyn eller vågar å lytte godt til andre sine syn på tilhøva. Ja. Noko av det mest forsonande og aksepterande i norsk lyrikk nett no, det er Halvard Foynes med den nye boka Douglasgrana i Botanisk hage. Eit stykke ute i diktet Uten å etterlate spor – der står dei observerande tre linene:
Lidelsen er visket ut
og jeg er blitt en eldre, gråhåret mann uten framtid,
i strålende humør. (...)
Dette er ståstaden, stemninga, hos Foynes. Dessutan har ein god del av dikta eit ”hun”- subjekt, som «glir godt inn», ville eg seie.
Naturen spelar ei objektiviserande rolle i lyrikken. Halvard Foynes har eit moderne syn på kjenslene. Dikta er ikkje redde for eit kjærleiksfylt blikk på naturen. Og fuglane er ein takknemleg inngang.
Haukemyr Det faktum at hauken bygger reir i åsen betyr vel at befolkningen tynnes ut. Utpå forsommeren sirkler den over rugåkeren med et par unger på slep. Hauken er opptatt av enkle saker; sikkerhet, årvåkenhet, mat. Den peiler ut gnagere og storfugl, og gir fra seg en serie korte skrik. Røsten, vingespennet og spettemønsteret i fjærdrakten avslører identiteten: hønsehauk. Reiret fant jeg en tidlig morgen; skrik fra pinneplatået i toppen av ei furu avslørte de nye naboene.
Dette er formfullendt. Ordet ”enkel” i femte line er eit nøkkelord i heile samlinga. Etter Haukemyr kjem dei like korte dikta Fuglenes orden (side 37) og Kråker side 38). Dette er frå midtpartiet i boka. Tema er like mykje folk som fuglar.
Foynes har halde på ei stund, han debuterte i 1973. Er ikkje dei nye dikta moderne dikt? Jo, det er dei. Det som nesten alltid er moderne, er kunnskap, til dømes opplysande om hauken her, kunnskap som lyser opp. Samtidig kjem motseiinga i eksistens mellom folk og villfugl fram på ein nøktern og elegant måte, jamfør dei to første linene i diktet.
Eit tidlegare dikt frå midtpartiet i boka er diktet Stil, dressur, som gjer reie for både tonen og for heile bakgrunnen for diktsubjektet si interesse for naturen:
Jeg har alltid følt meg litt usikker og klossete når jeg spaserer rundt i en veldressert hage, akkurat som jeg føler meg ille til mote når jeg leser et altfor velpolert dikt. Som om utøvelsen av frie tanker skal være en konkurranse i stil og dressur. Dressur og foredling har en tendens til å forringe det som virkelig kunne ha levd. Jeg liker det ukunstlede daglige språket, særlig når det bryter ut av de kjedelige ekkoene, akkurat som jeg elsker å havne i et virvar av greiner i en overvokst hageruin.
Det som særleg fanga interessa mi i dette manifest-diktet hans det var dei overtydande bileta av hage og hageruin – pluss det tvetydige avsnittet om ”de kjedelige ekkoene”. For dette kan vere kjedelege ekko i samtale. Men finst det ikkje også kjedelege ekko i mykje diktspråk utan verb og utan saftig forteljing og balanse?
Forutan ddete med inspirerande dikt å sitere fritt frå Halvard Foynes si bok – så finst det passasjar og formuleringar som er fine å bruke som refreng eller reglar eller rett og slett filosofi. Ver så god.
Ps 10/1-2010:
Når eg igjen sit med boka Foynes skreiv, og kikkar igjen på titteldiktet Douglasgrana i Botanisk hage, så ser eg at grana er «tretti meter høy». Og:
Det kan se ut som et hvitt pulver dekker barnålene
slik at den praktfulle blåfargen stenges inne
Kva er douglasgrana blitt eit bilete på i diktet (og boka)? Her gir eg ikkje svaret. Eg berre spør lesaren. (Heile diktet er side 28.) Inne i diktet kjem poeten inn på eggplyndringa hans som barn og eggsmaken av villfugl i svelget. Ja, dette er ein forteljar.