Dikt som teater finst. Eg har sjølv, som ein ikkje teater-mann, kommi til å skrive slike dikt og plassere dei nesten uforvarande i diktsamling – mellom heller typisk poetiske dikt. Men eg har også alltid lært å setje pris på samlingar av teaterdikt, slike som dei hos Vladimir Vysotskij – . Her skal eg ta utgangspunkt i diktdøme frå kabaretartisten – og multi-kunstnaren Elsa Kvamme. Teksten er lytta på (frå kassett) men dertil planka frå Kvamme si bok Ting som små piker liker (Cappelen, 1991):
HADDE DET ENDA VÆRT PÅ POLSK! Hadde det enda vært på polsk! Og ikke på norsk så nakent og nære med gamle ord, tunge å bære Da kunne jeg sagt næ – næh – næh og ikke nei. Nei? Nei – nei Hadde det enda vært på polsk! Vi ville applaudert blitt ville i vesten og bedt alle til den stappfulle festen og sagt dobche, dobche, dobche og ikke bra. Bra? Bra – bra Hadde det enda vært på polsk! Vi kunne styrtet et skurkaktig styre bedt om nyvalg og delt en liten hyre og sagt solidarnoc, solidarnoc, solidarnoc ikke bare: vil du ligge med meg Hadde det enda vært på polsk! Og ikke på norsk så nakent og nære Med gamle ord, tunge å bære Da kunne jeg sagt tak, tak, tak og ikke tja. Tja? Tja – tja Hadde det enda vært på polsk! ”Jeg elsker deg mitt lille blåbær og bor på et rom med min mor” Da kunne jeg sagt næh, dobche solidarnoc, solidarnoc tak – tak – tak – ta taaaaaaaakk!
Men ho – Elsa Kvamme, kabaretartisten – bruker likevel norsk, og norsk såpass godt. For eit muntleg norsk det fordrar denne teater/ kabaret-forma! Å synge eller lese det ovafor siterte diktet krev ikkje berre å uttale nokre skarve engelske eller svenske gloser, men også noko enda meir ukjend, til saman fire polske ord. Og ikkje nok med dette, tykkjer eg; her trengst også ein større råderett over stemmeregisteret til opplesaren på ulike – meir eller mindre – uttalte kjensler i diktteksten. Og: Har artisten ei god songrøyst, er det jo flott, flott, flott!
La meg så bruke nok eit diktdøme frå Elsa Kvamme , denne gongen ein av Jaques Brel-songane hennar, ”Frederik”, og dokumentere det teatrale enda meir. For kva gjer ho og må ho gjere med Brels tekst? Ho må «gjendikte» eller plante om teksten frå Brel sin monolog rundt den fråverande dama ”Madeleine” til Kvammes eigen monolog rundt den fråverande mannen ”Frederik”, altså skifte frå kvinneportrett til mannsportrett; og i tillegg må ho sjølvsagt gjere ei rekkje andre endringar på dette typiske teaterdiktet frå Brel. Først Elsa Kvamme si opning (I den første strofa er tempoet høgt):
Idag venter jeg på Frederik Jeg har bakt en bløtkake Bløtkake med pisket krem, Frederik er glad i den Idag venter jeg på Frederik Med trikken over Storo bro Vi tar en pils på Krølle kro Frederik tar sikkert to Frederik er min julaften Han er mitt Amerika Selv om han er for bra for meg Som hans venninne Helén sa Idag venter jeg på Frederik Vi skal gå på kino, ja Jeg får sagt ”Jeg elsker deg” Det gjør Frederik så glad Han er så veldig vakker Han har alt man skal ha Han er så veldig pen, han Frederik – hvor blir han av? (...)
Diktet held fram med sju strofer. Ok. Hos Brel finst sjølvsagt korkje ”Storo bro” eller ”Krølle kro”, men i staden finst ”le tram trente-trois” og ”chez Eugène”. Poenget i dette er at geografien, kulissane, må skiftast over til Oslo for Elsa Kvammes versjon på dette «teaterdiktet» – frå Jaques Brel , som byrjar tilsvarande:
Ce soir j'attends Madeleine J'ai apporté du lilas Je lui en apporte toutes les semaines Madeleine elle aime bien ca Ce soir j'attends Madeleine On prendra le tram trente-trois Pour manger des frites chez Eugène Madeleine elle aime tant ca etc. etc.
Så langt Jaques Brel i «Madeleine». Eg nemnde innleiingsvis at eg har tankar omkring enkelte eigne dikt som eit slags teater. Desse tankane og eksempla kan du finne ved å gå inn på spalta Tilbakemelding og sjå nedover overskriftene til du finn overskrifta «Dikt som teater».
Ps 25/3-08
Nettet utviklar seg mykje på mange frontar. På You Tube har du t.d ein intens og «teatralsk» Jaques Brel på konsertscena i Amsterdam og Ne me quitte pas m.fl. .
Ps 20/5-08
Det var den gongen ja: På søkekombinasjonen dikt, teater ligg denne artikkelen som første treff av ca 184 000 treff på google.
Ps 11/2-09
Elsa Kvamme nemnde faktisk Krølle kro i Brel-omsetjinga si. Og Krølle kro – må eg seie – er faktisk ein av dei få stadene (ved sida av Frederikke på Blindern) som eg med ein viss rett kan kalle stamkafé for meg på noko tidspunkt, iallfall i Oslo… Og på same Krølle kro krangla eg også – farleg for oss – med ei jente om Winston Churchill, i -67…